Edebiyatta karakterlerin engelleri çoğunlukla intikam, takıntı, savaş, cinsiyet eşitsizliği gibi ana temaları işlemeye yarar. Engeller metafora dönüşürken karakterlerin engellerle olan fiziksel deneyimleri geri planda kalır.

III. Richard’ın girişindeki monologda Kral Richard kinci ve ahlaksız olduğunu ilan eder, kötü adam olmaya kararlıdır. Kininin kaynağı çirkin bedeni ve kamburudur. Richard kendisini uygunsuz, yarım kalmış, damgalanmış ve deforme görür. Fiziksel durumu hainliğinin gerekçesidir. Richard’ın somut fiziksel deneyimi soyut bir açıklama olarak kalır, çektiği acıdan ancak hırslandığını göstermek için söz edilir. “Deformasyon”u fiziksel bir deneyimden öte zalimliğinin sembolüdür, “yarım kalmış” olan bedeni değil karakteridir.

Moby Dick’te Kaptan Ahab’ın protez bacağı da, Richard’ın kamburu gibi, kaptanın takıntılı kişiliğinin sembolüdür. Jane Eyre’da çatıdaki deli kadın kimliğiyle öne çıkan Bertha Mason’ın durumu kadınların maruz kaldığı baskı ve şiddeti simgeler. Lady Chatterley’in Âşığı’nda Clifford Chatterley’nin tekerlekli sandalyesi dünya savaşı üzerine yapılan bir yorumdur. Tüm bu karakterlerin engelleri intikam, takıntı, savaş, cinsiyet eşitsizliği gibi ana temaları işlemeye yarar. Engeller metafora dönüşürken karakterlerin engellerle olan fiziksel deneyimleri geri planda kalır. Çoğu okur karakterlerin engellerini yorumlamaya alışmıştır, fiziksel deneyimlerinden bahsedilmemesini doğal karşılar.

Rockwell Kent

Yirminci yüzyılın sonlarından bu yana edebiyatın engellere karşı olan tutumu da değişiyor. Karakterlerin engelleri artık yalnızca soyut birer gösterge değil. Engelli bedenler tipleştirilmekten, yanlış temsil edilmekten ya da ilham kaynağı olarak görülmektense kendi hikâyelerini kendi sesleriyle anlatıyor. Bunun yakın zamandaki örneklerinden biri Eylül ayında yayımlanan, editörlüğünü Peter Catapano ve Rosemarie Garland-Thomson’ın üstlendiği About Us: Essays from the Disability Series of the New York Times (Bize Dair: New York Times’ın Engeller Dizisinden Yazılar) başlıklı çalışma. Kitabın adı amacını açıklar nitelikte: Engellilere deneyimlerini birinci elden aktarabilecekleri bir alan yaratmak ve farklı olmanın yükünü bir araya gelerek hafifletmek. About Us’ta yer alan yaklaşık altmış yazı sekiz kategori altında toplanıyor: adalet, aidiyet, iş hayatı, yolunu bulmak, başa çıkmak, aşk, aile ve neşe. Kenny Fries’ın engelli insanların Nazilerin ilk kurbanı olduğunu anlatan tarihi makalesinin yanında daha kişisel hikâyeler anlatan yazılar da bulunuyor.

Yazarların körlük, sağırlık, panik atak, kekeleme, felç gibi çeşitli engellerle olan deneyimlerine kulak verirsek belki engellere duyulan korkuyu ve engelli kimliğini daha iyi anlayabilir, engelleri sembolleştirme eğiliminden biraz olsun sıyrılabiliriz.

Başlıktaki desen: HyattMoore