Zenginler ihtiyaç duydukları için değil, zenginliklerini ve statülerini göstermek için satın alıyorlardı.

ABD’li ekonomist Thornstein Veblen, ekonomik davranışın rasyonel kişisel çıkarlar kadar korku, statü arayışı gibi psikolojik etmenler tarafından da yönlendirildiğini fark eden ilk kişiydi. Minnesota’da Norveçli bir çiftçi topluluğunda büyüyen Veblen, toplum dışı bir kişi olarak 1890’lı yıllarda aşırı derecede zengin ve durumundan memnun olan Amerikalıları gözlemledi.

1899 yılında New York yüksek sosyetesini tanımlayan özelliklerin ilkel kabilelerdeki gibi aşırılık, aylaklık ve para olduğunu iddia eden sarsıcı eleştirisi Aylak Sınıfının Teorisi’ni yayımladı. Zenginler ihtiyaç duydukları için değil, zenginliklerini ve statülerini göstermek için satın alıyorlardı. Veblen, ‘gösterişçi tüketim’i tanımlayan ilk kişiydi.

Tüketim Tuzağı

Günümüzde Porsche araba ve Rolex saat gibi lüks ürünlere Veblen malları denir. Bu mallardan kendilerinde ne kadar fazla ve öbür insanlarda ne kadar az varsa, insanların tatmin duygusu o kadar artar. Veblen, zengin toplumların üretimin bu tip mallar için heba edildiği tüketim tuzağından zarar gördüğüne inanıyordu.

Daha fazla insanın bunları tüketmesi genel refaha bir kazanç getirmez. Bazı ekonomistler, kredi kartı harcamalarıyla artan tüketimin 2008 yılındaki küresel ekonomik krizin gerçekleşmesinde payı olduğunu iddia ediyor.

(Kaynak: Ekonomi Kitabı, Çevirenler: Yosun Akverdi, Suphi Nejat Ağırnaslı, Alfa, 2013)